روز پنج‌شنبه «بانک انگلستان» بانک مرکزی بریتانیا، نرخ بهره پایه خود را از 5/ 0 به 25/ 0 درصد رساند، کمترین سطح در 3 قرن گذشته! دلیل چنین اقدام بی‌سابقه‌ای افزایش نگرانی‌ها از پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا است.
بانک انگلستان برای خنثی‌سازی دردسرهای «برگزیت» علاوه‌بر اقدام به نخستین کاهش نرخ بهره در 6 سال و نیم گذشته، 170 میلیارد پوند محرک را نیز تصویب کرد تا پوند سقوط، اما شاخص‌های بورس، دلار و طلا رشد کنند. ولی روند برخی بازارهای جهانی روز جمعه تغییر کرد. مهم‌ترین تغییر در بازار طلا رخ داد؛ جایی که اوج‌گیری پنج‌شنبه، پس از انتشار گزارش اشتغال‌زایی آمریکا در ماه جولای به سقوط تبدیل شد. اونس که روز پنج‌شنبه به بهای 1360 دلار رسیده بود، جمعه به میانه کانال 1300 دلار بازگشت.
1360، مهم‌ترین مرز قیمتی بازار طلا در هفته گذشته بود، اما گزارش اشتغال‌زایی آمریکا که عصر جمعه منتشر شد، اونس را دوباره با میانه‌های کانال 1300 دلار آشنا کرد. عمده نوسان‌های بهای اونس فلز زرد در هفته گذشته پیرامون بهای 1360 دلار رقم خورد تا اونس در بیشتر مقاطع نخستین هفته ماه آگوست خود را در محدوده‌ای بالاتر از میانه کانال 1300 دلار تثبیت کرده باشد. افت ارزش دلار مهم‌ترین دلیل ادامه رشد طلا در 5 روز کاری گذشته بود، اما انبساط پولی «بانک انگلستان» نیز سهم زیادی در تقویت این کالای گرانبها داشت. با این همه داده‌های خوب گزارش عصر جمعه دولت ایالات‌متحده، اثر خبر بریتانیایی را در بازار طلا خنثی کرد.روز پنج‌شنبه، بانک‌مرکزی بریتانیا اعلام کرد که علاوه بر کاهش نرخ بهره پایه به کمترین سطح در 300 سال گذشته، 170 میلیارد پوند محرک مالی نیز برای اقتصادی که به تازگی از اتحادیه اروپا جدا شده، در نظر گرفته است. این نخستین کاهش نرخ بهره این نهاد از مارس 2009 است. این اتفاق تنها بازار طلا را متاثر نکرد. پوند که پس از برگزیت، مقابل دلار به کمترین نرخ برابری در بیش از 30 سال گذشته رسیده بود، پنج‌شنبه حدود 5/ 1 درصد دیگر سقوط کرد. بازارهای سهام جهان نیز با امید به این انبساط پولی رشد شاخص‌ها را تجربه کردند. بورس‌های بریتانیا که پنج‌شنبه رشد کرده بودند، روز جمعه به اوج یکساله رفتند. همزمان، پوند نیز بخشی از ارزش خود را پس گرفت، گرچه تحت فشار ماند.
اونس طلا که هفته را با قیمت 1350 دلار آغاز و بعد جهش کرده بود، چهارشنبه شب به قیمت 1351 دلار بازگشت، اما پنج‌شنبه با رسیدن نرخ بهره انگلستان به کف تاریخی با جهشی دیگر به قیمت 1360 دلار رسید. روز جمعه نیز تقریبا با همین بها آغاز شد تا اونس بیشتر ساعات ابتدای روز را در انتظار گزارش اشتغال‌زایی آمریکا پیرامون همین قیمت نوسان کند. گزارش اشتغال‌زایی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان در ماه جولای ساعت 5عصر جمعه منتشر شد تا داده‌های خوب آن روند اونس را کاهشی کند.
رکورد 300 ساله
مهم‌ترین خبر هفته گذشته، حتی مهم‌تر از گزارش اشتغال‌زایی آمریکا که تقریبا همیشه مهم‌ترین داده ماه است، خبر کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی بریتانیا بود. روز پنج‌شنبه «بانک انگلستان» که بانک مرکزی بریتانیا است، نرخ بهره پایه را از سطح نیم درصد به سطح بی‌سابقه 25/ 0 درصد کاهش داد تا نگرانی‌های پسابرگزیتی اندکی تعدیل شود. نرخ بهره اعلام شده در روز پنج‌شنبه پایین‌‌ترین نرخ بهره در تاریخ بانکداری بریتانیا از بیش از سیصد سال پیش و زمان تعیین نوعی نرخ بهره رسمی در این کشور است. در دهه ١٩٧٠ که بریتانیا و بسیاری دیگر از کشورهای غربی با تورم قیمت‌ها مواجه بودند، نرخ بهره به شدت افزایش یافت و در سال ١٩٧٩ به بالای ١٧ درصد رسید. با بهبود شرایط اقتصادی طی سال‌های بعد، نرخ بهره رو به کاهش گذاشت و در سال‌های قبل از بحران مالی سال ٢٠٠٨ حدود ٥ درصد بود. در آن سال، بانک مرکزی بریتانیا برای مقابله با رکود این نرخ را به ٢ درصد و در سال بعد به یک و سپس نیم درصد کاهش داد.
به گزارش بی‌بی‌سی، مقامات بانک مرکزی بریتانیا هدف از این تصمیم را که نرخ بهره پایه را به کمترین میزان در 3 قرن گذشته رسانده، مقابله با خطر بروز رکود اقتصادی در این کشور عنوان کرده‌اند. ارقام اقتصادی که به تازگی منتشر شده حاکی از بدبینی شرکت‌های تولیدی و تجاری نسبت به شرایط اقتصادی در پی اعلام نتیجه همه‌پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بوده است. در همه‌پرسی ماه گذشته، با وجود اینکه دولت و احزاب اصلی بریتانیا از ادامه عضویت این کشور در اتحادیه اروپا حمایت می‌کردند، اکثر رای‌دهندگان به خروج از اتحادیه رای دادند. با اعلام نتیجه همه‌پرسی، پیش‌بینی‌های قبلی در مورد رشد اقتصادی بریتانیا تعدیل شده و به جای نرخ رشد ٢ درصد برای سال جاری و سال آینده، انتظار نمی‌رود نرخ رشد واقعی از حد یک درصد بالاتر باشد. علت اصلی بدبینی نسبت به رشد اقتصادی این کشور، نگرانی در مورد از دست رفتن بازارهای صادراتی و کاهش جاذبه بریتانیا به‌عنوان یکی از مراکز اصلی سرمایه‌گذاری خارجی است. قبل از برگزاری همه‌پرسی، برخی از مقامات بانک مرکزی احتمال افزایش نرخ بهره را مطرح کرده و آن را برای جلوگیری از بروز تورم ضروری دانسته بودند، اما به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی، آنها وظیفه اصلی خود را مقابله با رکود می‌دانند.
نرخ بهره پایه برای مردم عادی و واحدهای تجاری و بازرگانی کاربردی ندارد، بلکه بهره‌ای است که بانک‌های تجاری برای «استقراض شبانه» به بانک مرکزی می‌پردازند. از آنجا که بانک‌های تجاری پس از تعطیل عملیات روزانه گاه در تسویه دریافت و پرداخت‌ها به یکدیگر با کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند، برای تامین نیاز خود پول لازم را برای مدتی کوتاه از بانک مرکزی وام می‌گیرند و سود تعیین شده توسط نرخ بهره پایه را برای آن می‌پردازند. در عین حال، نرخ بهره پایه تعیین کننده نرخ‌های دیگری است که در معاملات روزانه پولی به کار می‌رود. در بریتانیا، و اکثر کشورهای پیشرفته، بانک‌های تجاری در تعیین بهره دریافتی و پرداختی از مشتریان آزادی عمل دارند و با تعیین نرخ بهره مناسب، می‌کوشند سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان بیشتری را جلب کند. در عین حال، نرخ بهره بانک‌های تجاری در نهایت به نرخ بهره پایه و تغییرات آن وابسته است.
انتظار بانک مرکزی این است که با کاهش نرخ پایه، بانک‌های تجاری بهره کمتری به سپرده‌گذاران پرداخت و بهره کمتری از وام‌گیرندگان دریافت کنند و به این ترتیب، مردم به جای پس‌انداز و قرار دادن پول خود در حساب‌های پس‌انداز، آن را خرج کنند و شرکت‌های تجاری و تولیدی هم به خاطر بهره کمتر، به استقراض از بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری بیشتر و توسعه فعالیت خود مبادرت ورزند. بانک مرکزی امیدوار است که در نهایت، افزایش تقاضا در اقتصاد ملی مانع از رکود شود و روند رشد اقتصادی را تسریع کند.
بانک مرکزی همچنین گفته است که علاوه بر کاهش نرخ بهره، در نظر دارد مبلغ ٦٠ میلیارد پوند از ذخایر خود را به خرید اوراق قرضه دولتی که در دست بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران است اختصاص دهد و به این ترتیب، پول بیشتری برای وام دادن در اختیار بانک‌ها قرار گیرد. علاوه بر این، مبلغ ١٠ میلیارد دلار هم به خرید اوراق قرضه معتبر شرکت‌های تجاری اختصاص خواهد یافت.
تاثیر فدرال
کاهش نرخ بهره بانک انگلستان بر بازار ارز هم تاثیر گذاشته و باعث کاهش نرخ برابری پوند در برابر ارزهای معتبر خارجی از جمله دلار و یورو شده است. پس از اعلام نتیجه همه‌پرسی، ارزش پوند به‌ویژه در برابر دلار کاهشی قابل توجه در حدود 5/ 1 درصد داشت. تنزل نرخ بهره باعث شده خارجیان به سپرده‌گذاری در بانک‌های بریتانیا تمایل کمتری داشته باشند و تقاضا برای پوند کمتر شود و نرخ برابری آن را کاهش دهد. به گفته کارشناسان، در صورتی که کاهش نرخ برابری پوند باعث افزایش بهای اقلام وارداتی و در نتیجه، ایجاد فشار تورمی در بریتانیا شود، ممکن است لازم شود نرخ بهره افزایش یابد. در چنین شرایطی، معلوم نیست که بانک مرکزی که حفظ ارزش پول ملی یکی از مهم‌ترین وظایف آن است، چه اقدامی خواهد کرد.
بانک مرکزی بریتانیا پنج‌شنبه، نرخ بهره را به 25/ 0 درصد رساند، 170 میلیارد پوند محرک مالی معرفی و اعلام کرد که «هر کار لازم باشد» برای حفظ ثبات در روزهای پس از برگزیت انجام خواهد داد. اینها به معنای رشد ارزش طلای خریداری شده به پوند است. از سوی دیگر طلا در کل بازارهای جهانی نیز تقویت خواهد شد؛ چراکه حالا افزایش نرخ‌های بهره وجوه فدرال رزرو آمریکا نیز در آینده نزدیک نامحتمل تر از پیش به‌نظر می‌رسد. دلار با وجود تضعیف هفته‌های گذشته، همچنان قوی است و افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا، آن را بیش از پیش قوی خواهد کرد.
با این همه برخی کارشناسان هم نظر متفاوتی درباره این داستان دارند. استدلال آنها این است که تقویت اقتصاد بریتانیا با اقدامات تازه بانک مرکزی این کشور، در نهایت باعث تقویت اقتصاد ایالات‌متحده خواهد شد. رشد اشتغال‌زایی، تقاضا و تورم از جمله اثراتی است که این کارشناسان به آنها اشاره می‌کنند. این نکته را نیز باید در نظر داشت که گزارش روز جمعه می‌تواند عامل افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا باشد.
با همه اینها، احیای آهسته اقتصاد آمریکا و چالش‌های عمده در اقتصادهای مهم جهان باعث شده بیشتر کارشناسان انتظار رشد نرخ بهره وجوه فدرال در نشست سپتامبر کمیته بازار آزاد فدرال رزرو را نداشته باشند. در این صورت، تقویت طلا ادامه خواهد داشت، به‌ویژه اگر مزیت فنی فلز زرد نیز حفظ شود.
سقوط چهارشنبه
اونس طلا که سه شنبه تا اوج سه هفته‌ای بالا رفته بود، چهارشنبه تحت فشار سودگیری معامله‌گران و جهش شاخص دلار با 12 دلار سقوط مواجه شد. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار فلزهای گرانبها چهارشنبه در انتظار گزارش مهم روز جمعه بودند. با این همه گزارش ADP از اشتغال‌زایی ماه جولای توانست تا حدی جلب توجه کند. بر اساس این گزارش اقتصاد آمریکا در ماه هفتم میلادی 179 هزار شغل ایجاد کرده است. رقم مورد‌انتظار 178 هزار شغل بود. این گزارش بازار را چندان تحت‌تاثیر قرار نداد، هم از آن رو که داده‌های آن تقریبا همسو با انتظارات بود و هم از آن رو که همیشه گزارش‌های دولت آمریکا از وضعیت بازار کار است که بیشترین توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. در سومین روز کاری هفته همزمان با تقویت دلار از کف 4 ماهه که به ضرر طلا کار می‌کرد، بهای نفت خام از کف 4 ماهه سه شنبه رشد کرد تا کمک اندکی برای فلز زرد فراهم آمده باشد. با این همه نگرانی‌ها درباره مازاد عرضه در بازار انرژی پابرجا بود. خبر دیگر روز چهارشنبه اعلام رقم 7/ 51 واحد برای شاخص «کائیشین» مدیران خرید چین در ماه جولای بود. این رقم برای ماه ژوئن 7/ 52 واحد اعلام شده بود. این گزارش علاقه به خرید را در بورس‌های آسیایی محدود کرد.
جهش پنج‌شنبه
اما همان طور که اشاره شد، چهارمین روز کاری هفته، روز خوبی برای فلز زرد بود. با آنکه معامله‌گران بازار فلزهای گرانبها در این روز بیشتر از روز چهارشنبه در انتظار گزارش اشتغال‌زایی روز جمعه بودند، اما اقدام تاریخی بانک مرکزی انگلستان کار خود را کرد. کاهش نرخ بهره پایه بانک انگلستان و معرفی برنامه تازه خرید اوراق شرکتی که نوعی از تسهیل کمی است همسو با انتظارات بود، اما اعلام آنها در هر حال بازارهای جهانی را تحت‌تاثیر قرار داد. با اعلام سیاست‌های تازه، پوند ارزان و طلا گران شد. بازارهای سهام رشد کردند و اوراق قرضه دولتی آمریکا نیز تقویت شدند. روز پنج‌شنبه رشد شاخص دلار به دلیل افت ارزش پوند به ضرر طلا تمام شد اما رشد بهای نفت خام کمکی برای فلز زرد فراهم کرد. دلار در ساعات ابتدایی پنج‌شنبه در تعدیل روند قبلی به کف 5 هفته‌ای رفته بود، اما دوباره دستخوش تعدیل در جهتی دیگر شد.
روز آخر
آخرین روز از هفته گذشته تحت‌تاثیر اخبار روز پنج‌شنبه و در انتظار گزارش اشتغال‌زایی آمریکا شروع شد. سیاست‌های انبساطی بانک مرکزی انگلستان بورس‌های بریتانیا را روز جمعه به اوج یکساله برد. دیگر بورس‌های جهانی نیز ادامه رشد را تجربه می‌کردند. رشد شاخص‌های بورس، بخشی از سرمایه‌ها را از بازار فلزهای گرانبها خارج کرد، اما افت شاخص دلار به رشد قیمت طلا کمک می‌کرد. نفت خام هم روز گذشته با افت خود به ضرر فلز زرد عمل می‌کرد. روز جمعه حتی احتمال کاهش بیشتر نرخ بهره پایه بانک انگلستان نیز از سوی یکی از اعضای آن مطرح شد تا بازارها همچنان بر سیاست پولی بانک مرکزی این جزیره اروپایی متمرکز بمانند.
ولی خبر مهم‌تر، انتشار گزارش اشتغال‌زایی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان در ماه جولای بود. بر اساس گزارش تازه دولت آمریکا، این اقتصاد در هفتمین ماه سال 2016 میلادی، 255 هزار شغل ایجاد کرده است. رقم مورد انتظار 180هزار شغل بود. طبق همین گزارش نرخ بیکاری آمریکا نیز 9/ 4 درصد مانده است. داده‌های بسیار خوب این گزارش که ساعت 5 عصر منتشر شد باعث جهش دلار و سقوط طلا شد. اونس که تا ساعت 5 عصر روز جمعه به قیمت 1360دلار رسیده بود، پس از انتشار این گزارش رو به سقوط گذاشت و تا ساعت 8 عصر قیمت 1339 دلار را تجربه کرد. البته هم اکنون که شما این گزارش را می‌خوانید ممکن است قیمت متفاوتی به‌عنوان قیمت نهایی نخستین هفته از هشتمین ماه سال میلادی رقم خورده باشد. اخبار روزهای پنج‌شنبه و جمعه بدون تردید هفته دوم آگوست را هم تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.