برای
تشخیص عیار طلا ، عواملی همچون سنگ محک و ماده ی اسیدی نیاز است.
سنگ محک : سنگی است سياه رنگ از جنس سيليسيوم و کوارتز که در شکل های مختلف در بازار وجود داشته و به نام سنگ ليدی هم شناخته می شود. در هنگام استفاده بايد دمای سنگ محک حدوداً به اندازه ی دمای بدن، يعنی 37 درجه سانتیگراد باشد.
ماده ی اسیدی : در بعضی از کتاب ها به تيزآب نامیده شده، که همان اسيد نيتريک خالص مي باشد که توسط محمد زکريای رازی کشف شده است. اين اسيد را در اصطلاح عاميانه بنام جوهر شوره مي شناسند.
برای شناخت طلا ابتدا فلز مشکوک به طلا را روی سنگ محک، 20 بار می کشيم (در صورتی که فلز سکه باشد، گوشه سکه که همان کنگره خارجی نامیده می شود را مورد سایش با سنگ محک قرار دهید) سپس مقداری اسید به اندازه یک قطره روی آن می ریزیم. واکنش یکی از موارد زیر خواهد بود:
1) هيچ واکنشی ديده نمی شود، در نتيجه فلز مربوطه طلايی با همان عيار می باشد.
2) رنگ در اثر کشيده شدن روی سنگ محک کم رنگتر مي شود، در اين حالت عيار فلز مربوطه پايين است.
3) اثر روی سنگ محک به کلی محو مي گردد، که حاکی از اين است که فلز مربوطه يا اصولاً طلا نيست و يا داراي مقدار کمی طلا مي باشد.
روش ديگر اين است که روي قسمتي از فلز مشکوک به طلا را کمي سوهان مي کشيم ( در صورتی که فلز سکه باشد، گوشه سکه که همان کنگره خارجی نامیده می شود را مورد سایش با سوهان قرار دهید) تا چنانچه فلز آبکاری شده است، لايه آبکاری شده از بين برود. سپس در محل سوهان زده شده يک قطره (برای سکه کمتر از یک قطره) اسید می زنيم. واکنش يکي از موارد زير است.
1) هيچ اثري بر روي آن ندارد و اين نشان مي دهد که فلز طلا است.
2) محل مربوطه به روی فلز بر اثر آب سياه مي شود که هر چه سياهی بيشتر باشد نشان دهنده آن است که فلز، طلا با عيار پايين تری است.
3) بر اثر ريختن تيز آب محل به رنگ سبز به جوش مي آيد و بعد از پاک کردن تيز آب با يک دستمال، محل براق می شود. در اين حالت فلز مربوطه طلا نبوده و مقطع براق شده رنگ اصلی فلز را نشان می دهد.
نقره
در تعيين عيار نقره به روش سنتی نيازی به سنگ محک يا نمونه های نقره نيست مصنوعات نقره در بازار ايران با عيارهای مختلف ساخته و عرضه مي شوند، با افزودن مس در نقره، بسته به نسبت نقره و مس عيارهای متفاوتی ايجاد می شود. در بازار ايران نقره خالص را با عیار 99.9 و در بازار های جهانی نقره خالص با عیار 999.9 می شناسند، که این دو هیچ فرقی با هم ندارند. هرچه عيار نقره بالاتر باشد استحكام آن در مقابل اكسيداسيون بالاتر است ليكن استحكام مكانيكی كمتری خواهد داشت، برای تعيين عيار نقره جات كافی است با يک سوهان يک گوشه از سطح نقره را سائيده و يک قطره اسید خالص روی آن ریخته شود. با توجه به رنگ آن ناحيه در واكنش با اسيد و از روی تجربه عيار نقره تعيين مي شود. مثلاً نقره با عيار پايين تر از 84 دارای اثری با رنگ سبز متمايل به آبی خواهد شد در تشخيص عيار نقره با خلوص بالاتر تبحر بيشتری نياز است. البته این روش به هیچ عنوان برای سکه مناسب نیست، چون به سکه آسیب زیادی وارد می کند و در صورت کمیاب بودن سکه بیش از 50 درصد از ارزش آن می کاهد.
تشخیص سکه نقره برای افراد متخصص نیاز به هیچ گونه محکی ندارد، ایشان با دیدن سکه و بعضی از روش های ساده مثل صدای سکه، نقره بودن سکه و حتی عیار آن را تشخیص می دهند. ساده ترین روش برای افراد ناوارد این است که مقداری مایع شوینده (وایتکس) را به نوک انگشت خود بزنند، بعد انگشت خود را به گوشه ای از سکه تماس دهند (تا آسیبی به سطح سکه وارد نشود). اگر سکه شما نقره با عیار بالا باشد کمتر از 10 ثانیه دچار تغییر رنگ خواهد شد و سیاه می شود. اگر عیار سکه پایین باشد بین 10 تا 30 ثانیه دچار تغییر رنگ خواهد شد و سیاه می گردد. پس از مشاهده تغییر رنگ، سکه را با آب و صابون بشویید. البته باز هم توصیه می شود از کارشناسان کمک بگیرید و از این روش استفاده نکنید.